Vergi Sistemi

Devlet, vergi adı altında çok çeşitli araçlar kullanmaktadır. Türkiye'de şu an çok vergili sistem geçerli olup, birden fazla kaynak üzerinden alınan birden fazla vergi bulunmaktadır. Türk vergi sistemi mevzuatı anlaşılır, objektif ve uluslararası standartlara uygun hükümler ile düzenlenmiştir. Türk vergi mevzuatı üç ana başlık altında toplanabilir bunlardan ilki: Gelir Vergileri; Türk vergi sisteminde yer alan gelir vergileri, şahsi gelir vergisi ve kurumlar vergisi olarak ayrılmaktadır. 

Şahsi gelir vergisi, gerçek kişilerin gelirleri bu vergi türüne tabidir. Gelir, bir gerçek kişinin bir yılda elde ettiği kazanç ve gayrimenkul gelirlerinin tutarıdır.
Zirai kazançlar, ticari kazançlar, maaşlar ve ücretler, serbest meslek kazançları, gayrimenkul kira gelirleri, sermaye yatırımlarından elde edilen gelirler bir bireyin geliri bu unsurlardan bir veya daha fazlasını içerebilir. Şahsi gelir vergisi oranları %15 ile %35 arasında değişmektedir.

Geliri 18.000’ın altında olan bireylerin vergi oranları %15’dir. 18.000 – 40.000 arası olanların vergi oranı %20, 40.000 – 148.000 arası olanlar %27, 148.000 üstü geliri olanlardan ise %35 vergi alınmaktadır. Şahsi gelir vergisini, ikametgahı Türkiye’de bulunmakta olanlar, bir takvim yılı içerisinde Türkiye'de sürekli olarak altı aydan fazla oturumu olanlar, Türkiye’de yerleşmiş durumda olmayan gerçek şahıslar dar mükellef olarak nitelendirilmekte olup yalnızca Türkiye'de elde etmiş oldukları kazanç ve gelirler üzerinden vergilendirilmektedirler.

Kurumlar vergisi, Gelir Vergisi Kanunu’nda tanımlanmış gelir unsurlarının kurumlar tarafından elde edilmesi durumunda vergilendirme, bu kurumların tüzel kişiliği üzerinden yapılmaktadır. Sermaye şirketleri, kooperatifler, kamu iktisadi müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler, iş ortaklıkları kanunda tanımlanan kurumlar vergisi mükellefleridir.  Kurumlar vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanır.

Kurumlar vergisi mükellefleri, her üç ayda bir olmak üzere yılda dört kez geçici vergi ödemekle yükümlüdürler. Kurumlar vergisi kurum kazancı üzerinden 2021 yılında yüzde 25 olarak uygulanmaktadır. 2022 yılında ise yüzde 23 olarak uygulanacaktır.

Türk vergi sisteminde yer alan vergilerin ana başlıklarından bir diğeri de; gider üzerinden alınan vergilerdir. Bu verginin çeşitleri ise; katma değer vergisi (KDV), özel tüketim vergisi (ÖTV), bankacılık ve sigorta muameleleri vergisi ve damga vergisidir. Katma değer vergisi, Genel olarak uygulanan KDV oranları; %1, %8 ve %18’dir.  KDV yapılan mal ve hizmet teslimlerinde mal ve hizmeti teslim alanının teslim edene ödediği vergidir. 

Özel tüketim vergisi, Çeşitli vergi oranlarında ÖTV’ye tabi dört ana ürün grubu bulunmaktadır: Petrol ürünleri, doğal gaz, makine yağları, çözücüler ve çözücü türevleri, otomobiller ve diğer taşıtlar, motosikletler, uçaklar, helikopterler, yatlar, tütün ve tütün ürünleri, alkollü içecekler, lüks tüketim maddeleridir. ÖTV, KDV gibi aynı malın her el değiştirmesinde doğmaz. Malın ithal edilmesi veya üretilen malın ilk alıcısına teslimi nedeniyle ÖTV doğar. 

Bankacılık ve sigorta muameleleri vergisi, Bankacılık ve sigorta şirketleri tarafından yapılan işlemlerin KDV’den muaf tutulmasına devam edilse de bu işlemler Bankacılık ve Sigorta Muameleleri Vergisi’ne tabidir. Bu vergi, kredi faizi gibi bankalar tarafından kazanılan gelirler için uygulanmaktadır. Vergi oranı, genellikle %5 olmakla birlikte bankalar arasındaki mevduat işlemleri gibi bazı işlemlerde uygulanan faiz için %1’dir.

Damga vergisi, sözleşmeler, borç senetleri, sermaye iştirakleri, kredi mektupları, teminat mektupları, mali bildirimler ve bordrolar dâhil olmak üzere çeşitli dokümanlar için uygulanmaktadır. Damga vergisi, belge bedelinin %0,189 ile %0,948’i arasında değişen oranlarda hesaplanmaktadır.
Vergi sisteminde yer alan üçüncü başlık ise; Varlık vergileridir. 
Üç çeşit varlık vergisi bulunmaktadır: Emlak vergisi, Motorlu taşıt vergisi, Veraset ve intikal vergisidir. 

Emlak vergisi, kişinin sahip olduğu taşınmazlar için yıllık olarak ödemesi gereken vergidir. Taşınmazla; ev, arsa, bahçe, ofis gibi sabit varlıklardır. Her konutun veya arsanın vergisin aynı değildir. Emlak vergisi, emlak varlığının değeri ile doğru orantıda olarak artmakta veya azalmaktadır. Ayrıca asgari rayiç değer -yani gayrimenkulün günümüz piyasasındaki alım satım değeri- her yıl yeniden hesaplandığından vergi değerinin değişmesine etki eder. Emlak vergisi hesaplaması emlak varlığının çeşidine göre oransal olarak hesaplanır. Konutlar ve araziler için bu oran rayiç bedelin %1’i kadardır. İş yerleri gibi diğer binalar için %2, arsalar için ise %3 oranında vergi ödemesi yapılır.

Bu vergiler belediyeler tarafından tahsil edilmektedir. Bu sebeple ödemenizi, sahip olduğunuz taşınmazın bulunduğu belediyeye giderek yapabilirsiniz. Eğer belediyeye gitmek için vaktiniz veya imkanınız yoksa ödemenizi uzaktan da gerçekleştirebilirsiniz. Ödemeyi belediyeye gitmeden gerçekleştirmek için emlak vergisi mükellef numarasını kullanabilir veya PTT aracılığıyla havale yapabilirsiniz. Daha kolay bir yol ise kredi kartınızla ilgili belediyenin e-belediye sistemi üzerinden T.C. kimlik numarası ya da sicil numarası ile giriş yapıp ödeme yapmak olacaktır. 

Motorlu taşıt vergisi, Araç sahiplerinin ödediği Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV), sadece kara taşıtları otomobiller ve motosikletler için değil aynı zamanda uçak, helikopter ve motorlu deniz taşıtları için de uygulanmaktadır. Her yıl iki kez ödenmektedir, ödemelerden biri ocak ayında diğeri ise temmuz ayında gerçekleştirilir. Motorlu Taşıtlar Vergisi ödemeleri aracın bağlı bulunduğu il ya da ilçe vergi dairelerine yapılmaktadır. Aynı zamanda anlaşmalı bankaların online bankacılık ve mobil bankacılık hizmetleri üzerinden de MTV ödemeleri gerçekleştirilebilir.

Türkiye de ev sahibi olan kişilerin ödemesi gereken vergiler bulunmaktadır. Bu vergiler; öncelikle emlak vergisi her ev sahibin ödemesi gereken vergilerdendir. Emlak vergisinin yanı sıra ev sahibi olduğunuz evi kiraya verdiğinizd ise kira gelir vergisi ödemeniz gerekmektir. Kiradan elde ettiğiniz yıllık gelir, her yıl Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından açıklanan konut kira gelir vergisi istisna tutarından düşükse bu durumda vergi ödemekten muaf olursunuz. Muafiyeti yoksa konutunu kiraya veren her ev sahibini ödemesi gereken kira gelir vergisi genellikle her yıl mart ve temmuz aylarında ödenir. 

Çevre temizlik vergisi, “Çöp vergisi” olarak da bilinen çevre temizlik vergisi, her konut ve iş yerinin ödemesi gereken vergi türüdür. Konutların çevre temizlik vergisi su faturalarına yansıtılır. Yani bu vergi çeşidi, ev sahipleri ya da kiracılar tarafından faturalarla birlikte ödenir.